ویروس کرونا سوژه داغ تمامی محافل شده است. در این مطلب درباره علائم، راه‌ تشخیص و درمان، پیشگیری و جلوگیری از بیماری کوید 19 بحث می‌کنیم.

کروناویروس‌ها موجودات جدیدی نبوده و پیش از این نیز قربانیان زیادی گرفته بودند، اما حدود سه ماه پیش، نوع جدید و جهش یافته‌ای از آن‌ها سر و کله‌اش در شهر ووهان چین پیدا شد. ویروس کرونا جدید SARS-COV-2 و بیماری تنفسی ناشی از آن کووید 19 نام گرفت. در این مطلب قصد داریم ویروس جدید را از تمامی ابعاد بررسی کنیم.

سخنی از نویسنده: دوستان عزیز، ویروسها دوست دارند افراد بیشتری به عنوان میزبان پیدا کنند. کروناویروس جدید هم شبیه به بقیه، در صورتی که متوقف نشه، تا آلوده کردن تک تک انسان‌های کره زمین کارش رو ادامه میده. شاید قبل از این داخل مطالبی، درباره «خیلی کشنده نبودن» ویروس کرونا جدید خونده باشید و به این خیال که در صورت مبتلا شدن به کووید 19 خیلی زود بهبود پیدا خواهید کرد، به موضوع اهمیت ندید، اما این کار مصداق واقعی خودخواهی محسوب میشه. موضوع فقط بیمار شدن شما نیست. وقتی مردم یک جامعه همه بیمار و نیازمند مراقبت باشند، فاجعه پیش میاد. با در نظر گرفتن وضع اقتصادی کنونی کشور، این فاجعه برای ایران غیر قابل تصوره. از طرفی موضوع فقط مردن یا نمردن نیست. افراد زیادی، خیلی جوان و سالم و بدون مشکلات قبلی، بعد از بهبود پیدا کردن از کروناویروس مشکلات ریوی پیدا کردند و ریه‌هاشون دیگه مثل قبل کار نمیکنه. لطفا موضوع رو جدی بگیرید، نقش تک تک ما در شکستن زنجیره شیوع بیماری بسیار موثره. مسخره کردن بقیه به جدی گرفتن بیش از اندازه موضوع کار درستی نیست. بقیه موضوع رو بیش از اندازه جدی نگرفتند، قضیه واقعا جدیه و برخی افراد هستند که درباره‌اش سهل انگاری می‌کنند.

سر و کله ویروس کرونا در سال 2019 از کجا پیدا شد؟

برای نخستین مرتبه، گزارشی از بروز یک بیماری شبیه ذات‌الریه در شهر ووهان، توسط مقامات چینی در روز 11 دی 1398 به سازمان بهداشتی جهانی ارسال شد. افرادی که به این بیماری مبتلا شده بودند، به خاطر عجیب و متفاوت به نظر رسیدن آن، در قرنطینه نگه داشته شده و خیلی سریع تحقیقات برای یافتن منشا بیمار آغاز شد. بر اساس بررسی‌های اولیه مرکز پیشگیری و کنترل بیماری‌ ایالات متحده آمریکا، این بیماری شبیه ذات‌الریه از یک بازار محلی ماهی‌فروشان در ووهان ریشه گرفته است. یک روز بعد از اعلام این موضوع، بازار نام برده تعطیل شد.

بررسی‌ها نشان داد با وجود اعلام رسمی ظهور یک بیماری جدید در کشور چین در روز 11 دی، شیوع بیماری از مدت‌ها قبل آغاز شده بود. قبل از از تایید رسمی دولت و از حدود دو ماه قبل، حجم استفاده از کلمات کلیدی «سارس»، «کروناویروس» و «تنگی نفس» در ویچت، محبوب‌ترین پیام‌رسان کاربران چینی‌ها، به شدت افزایش پیدا کرده بود و آن‌ها درباره ظهور یک بیماری تنفسی جدید شبیه به سارس، چیزی که در سال 2003 نزدیک به 800 کشته گرفت، با یکدیگر صحبت می‌کردند.

بر اساس یک گزارش وب سایت medrxiv، بین روزهای 26 آذر تا 10 دی و قبل از تایید رسمی ظهور یک ویروس کرونا جدید، حجم استفاده از کلمه‌های کلیدی گفته شده در بالا داخل پیام‌رسان ویچت و همچنین بزرگترین موتور جستجوی وب مخصوص چینی‌‌ها، بایدو، به شدت افزایش پیدا کرد. این موضوع نشان می‌دهد قبل از روز 11 دی ماه شیوع بیماری ناشی از ویروس کرونا جدید آغاز شده بود.

به طور دقیق هنوز تاریخ شروع شیوع کووید 19 مشخص نیست. یک گروه از محققان چینی به نام The Lancet اعلام کردند از اولین روزهای دسامبر سال 2019 (اوایل آذر ماه)، رفته رفته حجم بیماران مراجعه‌کننده با علائم شبیه با آنفلوآنزا افزایش پیدا کرد.

تحقیق بیشتر وب سایت medrxiv نشان داد در روز 1 دی، جستجوی «تنگی نفس» و «مشکلات تنفسی» در موتور جستجوی مخصوص چینی‌ها به بیشترین میزان در طول چند سال اخیر رسیده بود. از طرفی در اولین روزهای دسامبر (اوایل آذر ماه) به شکلی عجیب میزان جستجو درباره سارس افزایش پیدا کرد. مقام‌های رسمی کشور چین هرگز این گزارش medrxiv را تایید نکردند، اما داده‌های جمع‌آوری توسط این وب سایت نشان می‌دهد مدت‌ها قبل از تایید رسمی ظهور بیماری جدید، شیوع آن آغاز شده بود.

مطلب پیشنهادی: مروری بر خاطرات غم‌انگیز یک زن تنها در شهر ووهان چین

9 روز بعد از گزارش اولیه مقامات چینی به سازمان بهداشت جهانی مشخص شد نوع جدیدی از ویروس کرونا مسبب بیماری تنفسی اخیر شده است. گفتنی است کروناویروس‌ها، یک خانواده از ویروس‌ها متشکل از چند عضو محسوب می‌شوند. چهار مورد از آن‌ها سبب سرماخوردگی عادی شده و دو مورد دیگر، بیماری تنفسی بسیار مهلک سارس و مرس را سبب می‌‌شوند. هفتمین عضو که به تازگی کشف شده، باعث بیماری کووید 19 خواهد شد.

در روز 21 دی ماه، به صورت رسمی اولین قربانی به خاطر ویروس کرونا نوظهور گزارش شد. در ابتدا تصور بر این بود که افراد مبتلا، همه از منبعی غیر انسانی به این بیماری گرفتار شده و انتقال انسان به انسان رخ نداده است، هر چند احتمال آن به طور کامل رد نشده بود.

در روز 23 دی ماه، اولین فرد مبتلا به بیماری ناشی از کرونا ویروس در خارج از کشور چین، در کشور تایلند، رویت شد. این زن علائم خفیفی از بیماری ذات‌الریه داشت و چند روز قبل، از شهر ووهان به تایلند بازگشته بود. سه روز بعد، یافتن فردی مبتلا به ویروس کرونا در ژاپن خبرساز شد. او نیز پیشتر، سفری به شهر ووهان چین داشت.

شش روز بعد از اولین قربانی، دومین نفر نیز در روز 27 دی ماه در شهر ووهان به خاطر ابتلا به کووید 19 درگذشت. بعد از این اتفاق، نگرانی‌ها درباره ویروس مورد بحث افزایش یافت، به طوری که ایالات متحده آمریکا اعلام کرد مسافرانی که از ووهان چین به شهرهای این کشور سفر می‌کنند، در فرودگاه‌ها از نظر سلامت مورد بررسی قرار خواهند گرفت.

در روز 30 دی ماه، سومین فرد به خاطر ابتلا به بیماری مرموز جانش را از دست داد. تا این روز تعداد افراد گرفتار شده به بیماری کووید 19 در مجموع به 100 نفر رسیده بود. اگرچه مقامات چینی خیلی زود ووهان و سپس کل استان در بر دارنده این شهر را قرنطینه کردند، اما کار از کار گذشته بود و ویروس کرونا به شهرهای پکن (پایتخت)، شانگهای و شنژن نیز سرایت کرد. در ادامه نوبت به رویت فردی گرفتار به ویروس کرونا در کره جنوبی رسید. وی فردی چینی و ساکن شهر ووهان بود.

پژوهشگران چینی در روز 24 اسفند مدعی شدند بیمار صفر را پیدا کرده‌اند. منظور از بیمار صفر، اولین فردی است که به یک بیماری مبتلا شده است. اطلاعات مربوط به بیماری این فرد در روز 26 آبان به ثبت رسیده بود. این فرد 55 ساله ساکن استان هوبئی است.

منشا بیماری کرونا ویروس جدید

در ابتدا، احتمال انتقال بیماری از انسان به انسان در هاله‌ای از ابهام قرار داشت، اما موضوع اکنون تایید شده است. اما ویروس کرونا از کجا نشات پیدا کرده و این مرتبه سر و کله‌اش از کجا پیدا شده است؟ دو مظنون اصلی، سوپ‌ها و خوراکی‌های تهیه شده از مارها و خفاش‌ها هستند که با وجود چندش‌آور به نظر رسیدن از دید ما، جزو خوشمزه‌ترین غذاهای چینی‌ها محسوب می‌شوند! البته هنوز به صورت دقیق در این رابطه ریشه‌یابی نشده است، اما مارهای کریت و کبرای چینی دو گزینه احتمالی به شمار می‌روند.

در خانواده ویروس‌های Coronaviruses، خطرناک‌ترین موارد به بیماری سارس و مرس منجر می‌شوند. نکته اینجاست که آن‌ها در زمره ویروس‌های zoonotic قرار می‌گیرند. این موضوع نشان می‌دهد اولین افرادی که به بیماری‌های نام برده مبتلا شده‌اند، آن را از حیوانات دریافت کرده‌اند. وقتی ویروس در بدن یک حیوان ورود پیدا می‌کند، یک سری جهش ژنتیکی انجام داده و در ادامه قادر به بیمار کردن انسان می‌شود. نسل‌های جدید به اندازه‌ای جهش پیدا کرده‌اند که از انسان به انسان نیز منتقل می‌شوند.

اما گزارش دیگر، انگشت اتهام را به سوی خفاش‌ها برده‌اند. طبق مطالعات قبلی در زمان کشته شدن تعداد زیادی فرد به خاطر ابتلا به ویروس‌هایی از خانواده Coronaviruses، منشا اصلی SARS-CoV و MERS-CoV خفاش‌ها بودند. این مرتبه نیز نقش آن‌ها بسیار پررنگ اعلام می‌شود. سوپ  خفاش که از آن به عنوان یکی از چندش‌آورترین غذاهای دنیا یاد می‌کنند، در حال حاضر محتمل‌ترین دلیل شیوع ویروس کرونا جدید است.

اولین افراد مبتلا، مشتریان و کارکنان یک بازار ماهی فروشی در شهر ووهان بودند، بازاری که خیلی زود بعد از این اپیدمی تعطیل شد. در بازار یاد شده، گوشت زنده موجودات مختلفی اعم از مرغ، گوسفند، خوک، شتر، الاغ، روباه، گورکن، جوجه تیغی، موش بامبو و انواع خزندگان به فروش می‌رسند. پیش از این، هیچ مطالعه‌ای درباره آلوده شدن حیوانات آبزی به ویروس کرونا اعلام نشده بود، به همین دلیل نگاه‌ها به سمت سایر انواع موجودات به فروش رسیده در بازار ماهی فروشان ووهان رفت.

ارزیابی توالی کدکننده پروتئین اسپایک که تاج ویروس را شکل می‌دهد مشخص کرد نوع جدید ویروس کرونا که با نام 2019-nCoV شناخته می‌شود، شبیه به ویروس‌های مرس و سارس از خفاش‌ها‌ آمده و پیش از آلوده کردن انسان‌ها، در بدن این حیوان با جهش مواجه شده است. البته مدتی بعد، بررسی ریزبینانه توالی ژنتیکی DNA ویروس مجددا محققان را به ریشه گرفتن ویروس جدید کرونا از مارها رساند.

همچنان سوپ خفاش و در کل این پرنده پستاندار، عامل اصلی بیماری اهالی مردم ووهان محسوب می‌شود؛ در حیات وحش، خفاش‌ها توسط مارها شکار می‌شوند. در نتیجه تغذیه مارها از این پستانداران پرنده سبب انتقال ویروس به آن‌ها شده است. به عبارتی ریشه اصلی ویروس کرونا جدید هنوز خفاش‌ها تلقی می‌شوند. با در نظر گرفتن این موضوع، سوال اصلی که برای محققان پدید آمده، چگونگی توانایی ویروس برای سازگار کردن خود با میزبان‌های خون سرد و خون‌ گرم است.

به‌روزرسانی: هنوز به شکل 100 درصدی، خفاش یا مار عامل اصلی بیماری شناخته نشده و موارد بالا در حد فرضیه، اما یک فرضیه قوی، باقی مانده‌اند. همانند سایر کرونا ویروس‌ها، با گذشت چند ماه از شیوع، ریشه اصلی مشخص خواهد شد.

انواع ویروس کرونا

بد نیست بدانید دلیل نام‌گذاری کرونا به این صورت، شکل ظاهری ویروس آن زیر میکروسکوپ‌های الکترونی است. با تماشای این ویروس زیر قدرتمندترین میکروسکوپ‌های دنیا، چیزی شبیه به تاج خروس خواهید دید. کرونا ویروس از طریق هوا، دستگاه گوارش و دستگاه تنفسی پرندگان و پستانداران را نشانه رفته و آن‌ها را گرفتار می‌کند.

همانطور که گفتیم کرونا در واقع نام خانواده‌ای از ویروس‌ها است، به همین دلیل به صورت Coronaviruses بیان می‌شود. بیشتر اعضای این خانواده از ویروس‌ها علائمی همچون آنفولانزای خفیف را سبب می‌شود، اما نوع خطرناک‌تر آن‌ها، به سارس و مرس تبدیل شده و به بروز عفونت در هر دو مجاری تنفسی فوقانی و تحتانی منجر خواهند شد. پدید آمدن بیماری‌های شدید تنفسی و مشکلات حاد دیگر نتیجه گرفتار شدن به آن‌ها است. ویروس کرونا جدید علائمی همانند سارس و مرس در بیمار ایجاد می‌کند.

ویروس‌های عضو خانواده Coronaviruses، انواع مختلفی داشته و بیماری‌های مختلفی را سبب می‌شوند. تا امروز شش نوع از آن‌ها شناخته شده و ویروس کرونا جدید در ووهان چین، هفتمین مورد محسوب می‌شود. متداول‌ترین نوع‌ها 229E (آلفا کروناویروس)، NL63 (آلفا کروناویروس)، OC43 (قرنطینه ویروس بتا) وHKU1 (کرونا ویروسی بتا) به شمار می‌روند.

علائم بیماری 2019-nCoV

تب، سرفه، تنگی نفس و مشکلات تنفسی حاد از جمله اصلی‌ترین علائم بیماری محسوب می‌شوند. ممکن است قبل از بروز نشانه‌های اصلی، بیمار برای چند روز سرفه‌های بدون دلیل داشته باشد. در موارد حاد، مشکلات گوارشی نیز پدید آمده و اسهال به سراغ بیمار خواهد آمد. در گزارش‌هایی از بیماران مبتلا به ویروس کرونا جدید ووهان چین، اختلالات انعقادی و نارسایی‌های کلیوی نیز گزارش شده است.

همانطور که می‌بینید، علائم اصلی بیماری شباهت زیادی به سرماخوردگی دارند، به همین دلیل در ابتدا قادر به تشخیص دقیق نوع بیماری خود نیستید. به وسیله نمونه‌برداری از مخاط بینی و گلو، نمونه برداری از خون یا دیگر انواع آزمایش، ریشه بیماری مشخص خواهد شد. در حالت معمول و خوشبینانه، انتظار می‌رود علائم بعد از چند روز از بین بروند، اما در صورتی که ویروس کرونا به دستگاه تنفسی تحتانی (نای و ریه) سرایت کند، مخصوصا در افراد دارای سن بالا، بیماری‌های قلبی ایجاد کرده و در افرای دارای سیستم ایمنی ضعیف، به ذات‌الریه منجر می‌شود.

درمان ویروس کرونا

متاسفانه هنوز هیچ راه درمان قطعی و واکسنی برای آن وجود ندارد، همانطور که برای سرماخوردگی نیز نمی‌توان واکسن و راه حل مشخصی معرفی کرد. به عبارتی باید به روش‌های مختلف به کمک سیستم ایمنی بدن خود رفته و برای موفقیت آن در از بین بردن بیماری دعا کنید. بد نیست بدانید در موج اخیر آنفولانزا در ایران طی ماه آبان و آذر، نزدیک به 110 نفر از هموطنانمان جان خود را در سال جاری از دست دادند. پس در هر صورت باید مراقب بود.

درست همانند زمانی که دچار سرماخوردگی می‌شوید، باید به طور مطلق استراحت کرده و مایعات زیادی مصرف کنید. برای رفع خشکی گلو به طور مداوم بخور کنید. حتی بخور آب جوش خالی نیز تاثیر فراوانی خواهد داشت. با توجه به نزدیک بودن علائم ویروس کرونا جدید به سرماخوردگی و از طرفی نبود راه درمان قطعی برای آن، استراحت مطلق و نوشیدن آب فراوان را باید دو کلید اصلی برای مقابله با کرونا اعلام کرد. در صورتی که به تازگی با فردی سفر کرده به خارج از کشور تعامل داشته و علائم خود را به جای سرماخوردگی ناشی از کرونا می‌دانید، برای سلامت خود و اطرافیانتان، هر چه زودتر به پزشک مراجعه کنید.

در چین به منظور کمک به بیماران برای مقابله با کرونا، به طور مستمر به آن‌ها آب‌رسانی شده و به افرادی که دچار نفس‌تنگی شده‌‌اند، اکسیژن‌رسانی نیز صورت می‌گیرد. ابتدا باید به فکر پیشگیری بود، چون درمان قطعی ارائه نشده است. مجددا همان اعمالی که برای جلوگیری از دچار شدن به سرماخوردگی دنبال می‌کنید، این مرتبه نیز انجام بدهید. دستان خود را به طور مرتب با آب و صابون بشویید. لزوم انجام این کار قبل از غذا خوردن 100 درصد است. هرگز انگشتانتان را به چشم، بینی یا دهان خود نمالید. اگر فردی یکی از علائم گفته شده در بالا و در کل شبیه به انسانی سرماخورده به نظر می‌رسد، از او دور شوید.

ماسک‌های عادی، یکبار مصرف هستند، به این معنی که بعد از برداشتنشان از روی صورت باید آن‌ها را دور انداخت و از ماسک جدیدی استفاده کرد. اصول استفاده از ماسک را یاد گرفته و آن را روی صورت خود چفت کنید به طوری که از بالا بینی را به طور کامل پوشانده و از پایین نیز تا زیر چانه کشیده شده باشد.

وب سایت سازمان بهداشت جهانی در کشور انگلستان موارد زیر را به عنوان بهترین راه‌های جلوگیری از ابتلا به بیماری‌های ویروسی خانواده سرماخوردگی و کرونا اعلام کرده است:

• شستن مرتب دست‌ها با آب گرم و صابون، به طوری که 20 ثانیه زمان ببرد. در زمان شستن دست‌ها باید قسمت‌هایی از مچ را نیز شسته و نباید به شستن کف دست اکتفا کرد.
• عدم لمس بینی، چشم و دهان تا جای ممکن
• داشتن سبک زندگی سالم؛ این مورد رفتارهای زیادی همچون عدم داشتن روابط جنسی پرخطر و محافظت نشده را شامل می‌شود.

هنوز درباره تاثیرگذاری یا عدم تاثیرگذاری بهینه ماسک بحث‌هایی وجود دارد،‌ اما استفاده از آن‌ها همچنان ضروری محسوب می‌شود. اکنون در شهر ووهان، اگر فردی در مکان‌های عمومی مخصوصا وسایل نقلیه عمومی ماسک روی صورت نداشته باشد، به بیرون از جمعیت رانده خواهد شد. این در حالی است که ویروس شناسان عقیده‌ای به موثر بودن این دسته ماسک‌های متداول نزد عموم نداشته و معتقدند آن‌ها از انتقال ویروس‌های هوازی جلوگیری نمی‌کنند.

چه کسانی از کرونا مصون هستند؟

بد نیست بدانید بر اساس ارزیابی‌ها طی چند هفته گذشته، تعداد قربانیان ویروس کرونای ووهان در مقایسه با بیماری‌های ویروسی مشابه از همین خانواده مثل سارس و مرس کمتر است. همچنین تا امروز، هیچ کودکی (تا 8 سال) به این بیمار مبتلا نشده است. کم سن و سال‌ترین فرد گرفتار ویروس کرونا 14 سال سن دارد. دانشمندان عقیده دارند در صورتی که از قبل بیماری حادی نداشته باشید، مبتلا شدن به ووهان کشنده نخواهد بود. بررسی آمارها نیز مهر تاییدی بر این ادعا است. تعداد زیادی از کشته شدگان تا امروز، افرادی سالخورده با سابقه بیماری‌های قلبی – عروقی یا تنفسی بوده‌اند.