آنچه درباره ایدز باید بدانیم
بیش از ۳۶ هزار نفر ایرانی با ایدز زندگی میکنند. این ویروس غیر قابل درمان به معنای مرگ سریع نیست و به یک بیماری مزمن و قابل مدیریت تبدیل شده است. ویروسHIV برای اولین بار در سال ۱۹۸۱ در ایالت متحده آمریکا گزارش شد. این ویروس میتواند توانایی بدن برای مبارزه با عفونتها و سایر بیماریهای تهدید کننده زندگی را از بین ببرد. ویروسی که باعث ایجاد بیماری ایدز میشود را HIV مینامند.
به نقل از خبرگزاری ایسنا، نگرانی از شیوع بیماری ایدز در میان زنان و تغییر الگوی انتقال آن از تزریق مشترک به روابط پرخطر، مدت زیادی است مطرح شده و دستگاههای مسئول ضمن هشدار نسبت به آن، راهکارهای مختلفی را نیز پیشنهاد میدهند؛ مبحثی که “آموزش” در آن نقش اصلی را دارد و در عین حال به عنوان مهمترین چالش این حوزه نیز شناخته میشود.
ایران متعهد شده است که تا سال ۲۰۲۰، ۹۰ درصد موارد مبتلا به این بیماری را شناسایی کند، ۹۰ درصد افراد شناسایی شده تحت درمان داروهای ضد رتروویروس قرار گیرند و ۹۰ درصد افراد تحت درمان، بار ویروس در بدنشان به قدری کاهش یابد که قدرت انتقال به سایرین به حداقل ممکن برسد.
در هر حال بنابر اعلام دکتر پروین افسر کازرونی- رئیس اداره کنترل ایدز و بیماریهای آمیزشی وزارت بهداشت- آخرین آمار ابتلا به این بیماری مزمن در کشور ۳۶۰۳۹ نفر تا پایان خردادماه ۹۶ است؛ آماری که طبق اظهارات مسوولان وزارت بهداشت تنها ۳۰ درصد موارد مبتلا را شامل میشود و ۷۰ درصد آنها شناسایی نشده و از ابتلای خود آگاهی ندارند.
وی درباره آخرین آمار ابتلا به این بیماری عفونی در کشور، اظهار کرد: بر اساس نظام جامع مدیریت دادههای الکترونیک اچ آی وی کشور، تا پایان خرداد ۱۳۹۶ مجموعا ۳۶۰۳۹ نفر مبتلا به اچ آی وی شناسائی، ثبت و گزارش شدهاند که ۸۴ درصد آنان را مردان و ۱۶ درصد را زنان تشکیل میدهند. ۵۲ درصد موارد ثبت شده نیز در گروه سنی ۲۱ تا ۳۵ سال هستند.
وی در همین خصوص افزود بر اساس این نظام گزارش دهی از کل موارد شناخته شده تعداد ۹۷۶۴ نفر فوت ثبت شدهاند و ۱۴۶۵۶ نفر نیز وارد مرحله ایدز یا همان اچ آی وی پیشرفته شدهاند ؛ از سال ۱۳۶۵ تا کنون در کشور به ترتیب تزریق با وسایل مشترک در مصرف کنندگان مواد با ۶۵.۸ درصد، رابطه جنسی با ۱۹.۶ درصد و انتقال از مادر به کودک با ۱.۵ درصد جزو علل ابتلا به اچ آی وی در بین تمام موارد بیمار بودهاند. راه انتقال در ۱۲.۴ درصد از این گروه نامشخص مانده است. البته راه انتقال ۰.۷ درصد از این موارد مربوط به خون و فرآوردههای خونی در سالهای پیش از اجرای سیاست پالایش صد در صدی خون سالم توسط سازمان انتقال خون بوده است.
علائم و عوارض:
زمانی که یک فرد برای اولین بار در معرض ویروس HIV قرار میگیرد، ممکن است برای چند ماه یا حتی بیشتر نشانه ای از خود بروز ندهد. معمولا، این افراد بیماری شبیه آنفلونزا را تجربه میکنند که شامل تب، لرز، سردرد، خستگی، درد عضلات و بزرگ شدن غدد لنفاوی در مناطق گردن و کشاله ران است. این بیماری اولیه نیز با یک فاز تاخیر دنبال میشود که در آن، ویروس کمتر فعال است و هیچ نشانهای وجود ندارد. دوره تاخیر ممکن است تا چند دهه طول بکشد. زمانی که ویروس HIV به اندازه کافی رشد و پیشرفت کرد، میتواند آسیب جدی به سیستم ایمنی بدن وارد کند و همین امر باعث ایجاد نشانههای گسترده ای میشود. این نشانهها شامل موارد زیر است:
• کاهش وزن سریع
• خستگی شدید
• تب دوره ای و عرق کردنهای شبانه
• تورم طولانی مدت غدد
• اسهال طولانی مدت
• زخم در دهان، اندام تناسلی یا مقعد
• ایجاد لکههای پوستی
• پنومونی
• افسردگی، از دست دادن حافظه و سایر اثرات عصبی
بر اساس یافتههای متخصصان، ویروس HIV درمان نشده به شرایط و بیماریهای حادی همچون سرطان، بیماری کبدی، بیماریهای قلبی-عروقی و بیماری های کلیوی مرتبط است.
تشخیص و آزمون:
از آنجایی که ویروسHIV ممکن است باعث ایجاد بیماریهای مختلفی در بدن شود، تشخیص اولیه آن بسیار دشوار خواهد بود. معمولا این بیماریها در طول دوره کوتاه مدتی ظاهر میشوند و میتوانند پزشک یا بیمار را از حضور ویروس باخبر سازند.دو نوع تست خون میتواند حضور ویروس را مشخص کند:
تست الیزا که میتواند پروتئینهای مبارزه کننده با بیماریها با نام آنتی بادی را تشخیص دهد که مرتبط به ویروس ایدز است.
وسترن بلات که آنتی بادیهایی را تشخیص میدهد که به یک پروتئین خاص متصل میشوند.
بعد از اینکه یک فرد با ویروس HIV آلوده شد، ممکن است هفتهها یا ماه ها طول بکشد تا سیستم ایمنی بدن آنتی بادیهای کافی و قابل تشخیص در تست خون تولید نماید. به همین خاطر بیشتر متخصصان توصیه میکنند بزرگسالان و زنان باردار این آزمایشها را به صورت مرتب انجام دهند. نمونههای به دست آمده برای تجزیه و تحلیل به آزمایشگاه فرستاده میشود و نتیجه آن بعد از چند هفته آماده خواهد شد. یک تست سریع HIV نیز در دسترس است که نتیجه را در عرض ۲۰ دقیقه ارائه میکند اما نتایج مثبت حاصل از این آزمایش باید با یک تست ثانویه تایید گردد.
درمان:
اگرچه بیماری ایدز درمان خاصی ندارد اما بیماران میتوانند با رعایت برخی از نکات زندگی طولانی داشته باشند. داروهای مختلفی برای حمایت از این بیماران توسعه یافته است. یکی از موثرترین داروها با عنوان داروهای ضدویروسی شناخته شده است که معمولا به منظور پیشگیری از مقاومت بدن به یک نوع داروی خاص، به صورت ترکیبی در اختیار بیمار قرار میگیرد. بر اساس گفتههای موسسه ملی سلامت، رایج ترین داروهای ویروسی در سه طبقه بندی زیر قرار میگیرند:
• مهارکنندههای ترانس کریپتاز معکوس که از تولید دوباره ویروس جلوگیری میکند.
• مهارکنندههای پروتئاز که با پروتئین HIV تداخل میکند که باعث ایجاد ذرات عفونی میشود.
• مهارکنندههای فیوژن که از ورود ویروس به سلولهای سالم جلوگیری میکند.
سایر روشهای درمانی معمولا بر روی سبک زندگی سالم با تغذیه بهینه، خواب و تمرینات ورزشی متمرکز است. ملاقاتهای منظم با پزشک متخصص میتواند مفید باشد.
پیشگیری:
بیش از ۵۶۰۰۰ نفر از آمریکاییها هر ساله به ویروس HIV آلوده میشوند. این در حالیست که برخی از بیماران ایدزی از طریق فرایندهای انتقال خون در طول درمانهای پزشکی به آن مبتلا شده اند. پیشگیری از این بیماری معمولا به دوری از رفتارها و عادتهای پرخطر بستگی دارد.
اقدامات پیشگیری عبارت است از:
• دانستن وضعیت HIV خود و همسرتان
• استفاده صحیح از کاندومهای لاتکس در طول روابط جنسی
• خودداری از رفتارهای پرخطر جنسی
• پرهیز از کاربرد مواد مخدر تزریقی
• استفاده مناسب و سریع از درمانهای پزشکی بلافاصله بعد از آلوده شدن به ویروس
بهتر است بدانید که ویروس HIV از طریق روشهای زیر منتقل نمیشود:
• بزاق، اشک یا عرق
• آب یا هوا
• ارتباطات معمولی همچون روبوسی یا دست دادن
• حشرات از جمله پشه